جداسازی و شناسایی ترکیبات عصاره و اسانس گیاه c.iberica و بررسی اثرات بیولوژیکی متابولیت های ثانویه

cleome iberica dc. گیاهی یک ساله است با ساقه منشعب و ریشه های ضخیم و عمودی گل های سفید و صورتی و برگ های سه برگچه ای که اندمیک ایران می باشد و در استان های شمالی و مناطق غربی و نقاط مرکزی ایران رشد می کند. عصاره تام گیاه و ترکیبات بدست آمده از گونه های مختلف cleome فعالیت های دارویی همچون ضد التهابی، آنتی اکسیدانی، ضد سرطان، ضد میکروبی، ضد تب، مدر و اثرات ضد درد نشان داده از سوی دیگر برخی از گونه های این جنس به عنوان داروی سنتی در درمان گال، تب روماتیسمی، التهاب، برونشیت، اسهال، دل درد، سر درد، نور آلرژی و سایر دردهای موضعی دیگربه کار برده شده است. اسانس یک گونه از جنس cleome (c. hirta olive.) به عنوان دافع کنه دام و شپش ذرت به کار برده شده است. در مورد خواص بیولوژیکی و جداسازی بر روی عصاره گیاه مذکور گزارش علمی در منابع علمی ارائه نشده است. در تحقیق حاضر با استفاده از حلال ¬استون از این گیاه عصاره گیری انجام شد، سپس عصاره استونی با استفاده از روش¬های کروماتوگرافی ستونی، کروماتوگرافی لایه نازک مورد جداسازی و خالص سازی ترکیبات قرار گرفت. شناسایی ترکیبات خالص به کمک تکنیک¬های nmr یک بعدی و دو بعدی انجام شد. ترکیبات شناسایی شده در این تحقیق شامل یک استرول 29 کربنه گیاهی به نام بتا- سیتوسترول(i)، یک استرول گلیکوزیدی به نام داکسترول یک تری ترپن با ساختار لوپانی به نام لوپئول، یک تری ترپن با ساختار جدید و دو تری ترپن با ساختار دامارانی و یک ترکیب فلاونوئیدی با نام کالیکوپترین و یک اسید چرب گیاهی بودند. از اسانس گیاه c.iberica در مجموع 18 ترکیب (با راندمان شناسایی 34/99%) شناسایی شد. از بین ترکیبات شناسایی شده ترکیبات p-cymene ،¬ lavandulyl acetate ، neryl acetate و geranyl acetate به ترتیب با 20/14، 10/25، 30/11 و 1/13 درصد، ترکیبات غالب اسانس بودند. همچنین فعالیت ضد میکروبی، آنتی اکسیدانی و ضد سرطانی (بر روی سلولهای سرطانی رحم) برای عصاره متانولی ریشه و اندام هوایی گیاه و برخی از ترکیبات جدا شده از گیاه مورد بررسی قرار گرفت. اگرچه کلیه ترکیبات جدا شده تقریبا در همه موارد فعالیت بیولوژیکی داشتند، ترکیب فلاونوئیدی کالیکوپترن در آزمون ضدسرطان فعالیت بسیار بالایی، معادل شاهد مثبت، نشان داد.